Op 1 april 2016 gaat de kilometerheffing voor vrachtwagens van meer dan 3,5 ton van start in de drie Belgische gewesten. Met die maatregel hervormen het Vlaams, Waals en Brussels Hoofdstedelijk Gewest de verkeersfiscaliteit door veeleer het gebruik dan het bezit van een vrachtwagen te belasten. De politieke beslissing werd genomen door de gewesten, die bevoegd zijn voor mobiliteit. De coördinatie en controle gebeurt door de interregionale overheidsorganisatie Viapass.
De beslissing om een kilometerheffing in te voeren, was gebaseerd op een samenwerkingsakkoord dat de drie gewesten in 2011 sloten onder de vorige politieke coalities. De huidige gewestregeringen bekrachtigden het vorig jaar in decreten. De regeling houdt in dat alle vrachtwagens van meer dan 3,5 ton vanaf 1 april een bedrag gaande van 0,074 euro tot 0,292 euro per gereden kilometer moeten betalen op de tolwegen. Het bedrag hangt af van het gewicht van de vrachtwagen, zijn uitstoot en de weg waarop hij rijdt.
Alle Belgische en buitenlandse vrachtwagens die in België rijden, moeten uitgerust zijn met een On Board Unit (OBU). Die registreert nauwkeurig tot op de meter de gereden kilometers en stuurt de te betalen tol door naar een facturatiecentrum.De gebruikers krijgen op regelmatige tijdstippen –volgens de betalingsmodaliteiten van hun keuze– een factuur die tot op de eurocent de tol verrekent van de gereden kilometers in de drie gewesten. De On Board Units worden ter beschikking gesteld door de dienstverleners die gehomologeerd zijn door Viapass nadat ze aan alle voorwaarden voldeden. Momenteel is dat alleen Satellic. Andere dienstverleners –Axxes, Eurotoll Telepass en Total Marketing Services– willen op korte termijn hun diensten ook op de Belgische markt aanbieden.
Aard van de kilometerheffing
De kilometerheffing in België is
- In Vlaanderen en Brussel een belastingmaatregel. De heffing is aftrekbaar van de vennootschapsbelasting in Vlaanderen en Brussel.
- In Wallonië, waar Sofico het wegennet beheert, is er een retributie voor het gebruik van de wegen. Op die retributie geldt een btw-heffing.
Nog te vermelden:
- België ziet af van de inning van het Eurovignet (https://www.eurovignettes.eu/portal/) vanaf 1 april. Voor Nederland, Luxemburg, Denemarken en Zweden blijft het Eurovignet nog van kracht.
- Omdat de kilometerheffing een fiscale maatregel is, gebeurt de controle op de naleving ervan niet door de verkeerspolitie, maar door bevoegde regionale ambtenaren.
On Board Unit
De On Board Unit is een toestel in de vrachtwagencabine dat altijd ingeschakeld moet zijn wanneer een tolplichtige truck op de openbare weg in België rijdt; dus niet alleen op de tolwegen. Het toestel registreert tot op de meter de gereden kilometers op de tolwegen. Een OBU is verkrijgbaar bij de dienstverleners die door Viapass gehomologeerd zijn voor het kilometerheffingssysteem.
Het toestel is op twee manieren verkrijgbaar:
- Via de website van een van de dienstverleners (www.satellic.be)
- Aan een van de 128 verdeelautomaten die opgesteld staan aan de grenzen en op andere plaatsen in België. De locaties van de verdeelautomaten staan op de website van Satellic (www.satellic.be/nl-BE/servicepoints) en zijn ter plekke aangeduid met een wegwijzer. Mits betaling van 135 euro waarborg en een voorafbetaling van de tol kan de truckchauffeur een toestel uit de automaat halen wanneer hij de gegevens van zijn vrachtwagen invoert. Die gegevens zijn de nummerplaat, de maximale toegelaten massa (MTM) en de emissienorm, die gaat van Euro 0 tot Euro 6.
Om vrachtwagenchauffeurs erop attent te maken dat er vanaf 1 april een kilometerheffing geldt in België, zijn er op alle toegangswegen in België verkeersborden geplaatst om die boodschap duidelijk te maken.
Tarieven
De tarieven voor de kilometerheffing zijn afhankelijk van drie parameters: het soort weg, de maximale toegelaten massa van het voertuig en de uitstootnorm. In Vlaanderen en Wallonië varieert het tarief per gereden kilometer op de tolwegen tussen 7,4 en 20 eurocent. Op autosnelwegen in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest gelden dezelfde tarieven. Op alle andere wegen in Brussel gaan de tarieven van 9,9 tot 29,2 eurocent per kilometer. De tarieven staan op de website van Viapass (https://www.viapass.be/nl/downloads/tarieven/).
In Vlaanderen en Brussel is het te betalen tolbedrag een belasting. In Wallonië is het een retributie waar btw op verschuldigd is.
In Vlaanderen en Wallonië is het tolwegennet grotendeels gebaseerd op dat van het Eurovignet. De toegangswegen tot de havens van Antwerpen, Zeebrugge en Gent zijn tolvrij. In Wallonië zijn er tolwegen toegevoegd om sluipverkeer op die wegen te vermijden. De kaarten met de tolwegen in Vlaanderen, Brussel en Wallonië staan op de website van http://www.viapass.be/nl/downloads/
“Met de kilometerheffing vragen we een vergoeding voor het effectieve gebruik van de wegen door vrachtwagens in de drie gewesten”, zegt Johan Schoups, de administrateur-generaal van Viapass. “Die bijdrage geldt ook voor buitenlandse vrachtvervoerders. Met de heffing wil het transitland België de wegen ontlasten en ze beter onderhouden.”
Uitzonderingen
Alle voertuigen die goederen vervoeren (geen personenwagens, autobussen of mobilhomes) en meer dan 3,5 ton wegen, zijn tolplichtig vanaf 1 april. Voor bestelwagens lichter dan 3,5 ton geldt de kilometerheffing niet, zelfs al trekken ze een aanhangwagen die het gecombineerde gewicht boven de 3,5 ton brengt.
De wetgever heeft het aantal uitzonderingen beperkt gehouden:
- voertuigen van het leger, de brandweer, politie, burgerbescherming en andere essentiële overheidstaken
- ambulances
- voertuigen die exclusief gebruikt worden voor visteelt, land-, tuin- of bosbouw
Daarnaast vallen een aantal categorieën niet onder de kilometerheffing:
- voertuigen die als werktuig beschouwd worden: zie volledige lijst op www.viapass.be
- oldtimers met O-nummerplaat, rijlesvoertuigen en testvoertuigen met ZZ-nummerplaat
Vrijstellingen kunnen aangevraagd worden via de links die te vinden zijn op de website van Viapass (http://www.viapass.be/over-viapass/meer-informatie-over-viapass/).
Controle
Het systeem van de kilometerheffing kan slechts effectief zijn als er controle is op de naleving ervan. Het toezicht op het gebruik van de OBU’s door tolplichtige voertuigen wordt gecoördineerd in een controlecentrum dat bemand is met ambtenaren van de drie gewesten.
Ze hebben drie controle-instrumenten:
- 40 vaste portieken op de belangrijkste verkeersassen. De portieken zijn uitgerust met twee soorten camera’s: voor nummerplaatherkenning en om de maximale toegelaten massa te meten.
- 22 verplaatsbare driepoten die uitgerust zijn met dezelfde camera’s. De mobiele controles veranderen om de vier uur van plaats.
- 40 controlevoertuigen bemand met regionale ambtenaren die al rijdend het correcte OBU-gebruik controleren. Ze hebben de bevoegdheid om vrachtwagens veilig te doen stoppen en bij fraude onmiddellijk de boete te innen.
De boete bedraagt 1.000 euro per overtreding, waarna de chauffeur drie uur de tijd heeft om zich in regel te stellen. Doet hij dat niet, dan riskeert hij na de verstreken drie uur opnieuw een boete van 1.000 euro. De controles starten op 1 april.
Het coördinatiecentrum van de controlediensten is gevestigd in het Lavoisier-gebouw in Sint-Jans-Molenbeek, waar ook Viapass sinds kort kantoor houdt.
Inkomsten en vooruitzichten
De dienstverleners storten de dagopbrengsten van de gereden kilometers de dag nadien aan de tolheffende instanties in kwestie.
De gewesten zullen door de kilometerheffing meer en gedetailleerdere gegevens krijgen over het vrachtvervoer op hun wegennet. Die gegevens zijn nuttig voor hun mobiliteitsbeleid. De gewesten hebben het recht om maximaal tweemaal per jaar het tolwegennet en de tarieven aan te passen. Viapass staat in voor de coördinatie tussen de gewesten.
“Met de kilometerheffing treedt in de drie gewesten van België een belangrijke hervorming van de verkeersfiscaliteit in werking”, zegt Johan Schoups. “Er is de afgelopen jaren op korte tijd veel werk verricht om het systeem op te zetten. Onze gewesten beschikken nu over een slim systeem dat open staat voor gehomologeerde dienstverleners en dat op correcte en gedetailleerde wijze het effectieve gebruik van het wegennet meet. Daarmee heeft onze overheid een van de modernste tolsystemen van Europa.”